7 Mart Dünya Ne Günü? Toplumsal Zamanın Gölgeleri Üzerine Bir İnceleme
Bir araştırmacı olarak, günlerden biri olduğunda “7 Mart ne günü?” sorusuna yönelirim; ama bu soru yalnızca takvimi okumaktan ibaret değildir. Her tarih, toplumsal yapıların, cinsiyet normlarının ve kültürel pratiklerin yansıdığı bir aynadır. 7 Mart’ı düşündüğümde, bu günün toplumsal hafızada aldığı roller, simgesel işlevleri ve bireylerle kurduğu ilişki ilgimi çeker. Yazının ilerleyen kısmında, 7 Mart’ın hem tarihsel hem de sosyal bağlamlarını irdeleyeceğim; özellikle erkeklerin yapısal işlevlerle, kadınların ilişkisel bağlarla kurduğu günlük toplumsal çerçeveyi tartışacağım.
—
7 Mart: Tarihsel Anılar ve Toplumsal Hafıza
7 Mart’ın dünya çapında yaygın kabul gören bir “Dünya Günü” olarak resmi bir unvanı görünmemektedir. Ancak birçok ülkede “Öğretmenler Günü” ya da yerel anma günleri gibi bağlamlarla bu tarih hatırlanır. [1] Örneğin Arnavutluk’ta 7 Mart Öğretmenler Günü olarak kutlanır. [1] Ayrıca bazı kaynaklarda bu gün, “Dünya Sağlık Günü’ne hazırlık haftası” olarak anılabileceği belirtilir. [2]
Tarihsel olaylara baktığımızda 7 Mart, telefon patentinin alındığı gün olarak bilinir (Alexander Graham Bell’in icadı) [3]; Türkiye bağlamında da çeşitli kurtuluşlar ve toplumsal olaylarla ilişkilendirilmiştir (örneğin Artvin’in işgalden kurtuluşu) [3]. Bu tarih, tek bir evrensel anlamdan ziyade, yerel hafıza ve sembolik yüklerle biçimlendirilmiş bir gün olarak varlık kazanır.
Ancak asıl ilgi odaklanmamız gereken nokta şudur: 7 Mart nerede “anılırsa anılsın”, toplumsal yapılar ve kültürel pratikler bu günü nasıl kullanır? Nasıl bir simgesel potansiyel sunar? Çünkü günün anlamı, yalnızca tarihi olaylardan değil, o günün toplumda nasıl konuşulduğundan, kimin anıldığı ve kimlerin sessiz bırakıldığından çıkar.
—
Toplumsal Normlar ve Cinsiyet Rolleri: 7 Mart’ın Gölgesi Altında
Toplumsal normlar, tarihsel günlerde nasıl kutlananların ve hatırlananların kim olacağına dair sessiz kodlar üretir. Bu kodların çoğu zaman cinsiyetçi yönleri vardır: erkekler yapısal rollerle, kadınlar ise ilişkisel rollerle sembolize edilir.
Bir kadın eğitimci anılıyorsa, genellikle onun “ilişkisel bağ”ları, öğrenci, veli ve toplumla kurduğu ilişkiler vurgulanır. Öğretmenler Günü bağlamında kadın öğretmene dair anılar, şefkat, özveri, öğrenciyle bağ kurma, sabır gibi özelliklerle dile gelir. Bu anlatı, kadının toplumsal değeri “ilişkisel bakım” işi üzerinden okunabilir kılar.
Öte yandan erkek figürler, teknik başarıları, yöneticilik rolleri, icatları ve toplumsal yapıdaki etkileriyle anılır. Mesela Alexander Graham Bell’in patent alması olayı, tarih kitaplarında erkek bilim insanının yapısal katkısı olarak anlatılır — iletişim altyapısını kuran, toplumsal yapıyı dönüştüren bir rol. Bu anlatı, erkek kimliğini “etkiyen, inşa eden” bir konumla ilişkilendirir.
Ancak bu kutuplaşma her zaman keskin değildir; bazen kadınlar da yapısal katkılarla anılır, erkekler de ilişkisel anlatılarla hatırlanır. Ama normatif söylem çoğu kültürde hâlâ bu ikili motorla işler. Ve 7 Mart gibi tarihler, sembolik alanlar sunduğundan, bu normlar – bilinçli ya da bilinçsiz – yeniden üretilir veya sorgulanabilir hale gelir.
—
Bireylerin Deneyimi: Günün İçinde Toplumsal Kimlik
Bir birey 7 Mart’ta “anıldığı” ya da “hatırlandığı” zaman, o güne dair kimlik inşası yaşar. Kadın bir eğitimci, öğrenciler tarafından çiçeklerle anılırsa; bu, hem kabul hem beklenti üretir: ilişkisel rolümüzün görünür kılınmasıdır. Erkek bir bilim insanı ya da toplumsal aktör, teknik başarılarıyla anıldığında, bu başarı onun kimliğinde yapı unsuruna dönüşür.
Ama bu karşılıklı etkileşim belirsizlikler içerir: kimi zaman kadınlar teknik katkılarla, bilimle, liderlikle görünür olmak ister; erkekler de ilişkisel ve bakım rolleriyle kimlik kurmaya yönelir. Bu yönelimler, toplumsal normlarla çatışabilir ya da örtüşebilir. 7 Mart’ta hatırlananlar ve hatırlanmayanlar, bu çatışmaların sınırlarını gösterir.
Örneğin, bir toplumda 7 Mart Öğretmenler Günü olarak anılıyorsa, kadın ve erkek öğretmenlerin anılması arasındaki farklar göze çarpar: Kim fotoğrafta öne çıkar? Kim konuşma yapar? Kim toplumsal takdir alır? Bu sorular, günün toplumsal simgeselliğini ortaya çıkarır.
—
7 Mart’ın Potansiyeli: Anma mı, Değişim mi?
Eğer 7 Mart “bir dünya günü” olarak evrensel bir anlam taşımıyorsa, bu boşluk bir fırsattır. Bu günü yeniden düşünmek, anma değil dönüşüm için kullanmak mümkündür. Örneğin, 7 Mart’ı toplumsal cinsiyet eşitliği, eğitimde fırsat eşitliği ya da teknolojiye erişim gibi temalar etrafında “farkındalık günü”ne çevirmek mümkündür.
Bu dönüşümde önemli ölçütlerden biri, kimlerin sesi yükseltilir, kimlerin susturulur sorusudur. Eğer erkek ve kadın deneyimlerinin eşit ölçüde görünür kılındığı bir anlatı kurabilirsek, 7 Mart, toplumsal yapıyı yeniden düşünmek için bir imkân olur. Bu, sadece simgesel bir yeniden düzenleme değil, yapı içerisinde norm değişimini besleyen bir eylemdir.
—
Sonuç: 7 Mart’tan Ne Öğrenebiliriz?
7 Mart, tek başına “dünya günü” olmasa da toplumsal yapılar, normlar ve kültürel pratiklerle dolu bir tarihtir. Erkeklerin yapı dünyasına, kadınların ilişki dünyasına yerleştirildiği anlatılar, bu tarihte yeniden canlanabilir. Ancak bizler, birey olarak bu anlatıları sorgulayabiliriz:
– 7 Mart’ta kimler hatırlanıyor, kimler unutuluyor?
– Bir kadın başarı hikâyesiyle anılmak isterse, ilişkisel kimliğini ya da teknik katkısını nasıl dengeler?
– Erkek kimliği, bakım, empati, ilişki boyutlarıyla nasıl yeniden biçimlenebilir?
7 Mart’ı yalnızca bir tarih olarak değil; toplumsal kimliklerin örtüştüğü, normların yeniden üretildiği ya da kırıldığı bir an olarak okuyabiliriz. Okuyucu olarak senin deneyimin ne? 7 Mart senin hayatında hangi anıları, hangi rolleri canlandırıyor?
—
Sources:
[1]: https://www.ekoltv.com.tr/yasam/7-mart-hangi-ozel-gun-7-martta-ne-var-tarihte-bugun-turkiye-ve-dunyada-yasananlar-39023h?utm_source=chatgpt.com “7 Mart hangi özel gün? 7 Mart’ta ne var? Tarihte bugün Türkiye ve …”
[2]: https://www.yenikonya.com.tr/yasam/7martnegunuistetarihte7martinanlamiveonemi-1945820?utmsource=chatgpt.com “7 Mart Ne Günü? İşte Tarihte 7 Mart’ın Anlamı ve Önemi”
[3]: https://www.nukteler.com/07-mart-tarihte-bugun/?utm_source=chatgpt.com “7 Mart Tarihte Bugün Ne Oldu? Zaman Tüneli Haberleri”