Kanun Hükmünde Kararname Ne Zaman Bitiyor? Adaletin Zaman Çizelgesini Yeniden Düşünmek
Toplumun vicdanına dokunan bazı sorular vardır; yanıtı sadece hukuki metinlerde değil, insanların hayatlarında yatar. “Kanun hükmünde kararname (KHK) ne zaman biter?” sorusu da onlardan biri. Bu, sadece bir hukuk sorusu değildir; demokrasiyle, sosyal adaletle, eşitlikle ve hatta bireylerin günlük yaşamlarıyla doğrudan ilgilidir. Çünkü yasaların bitişi yalnızca bir tarihle değil, insanların üzerindeki etkisiyle ölçülür. Gelin, bu konuyu empatiyle, analitik akılla ve toplumsal çeşitliliğin penceresinden birlikte tartışalım.
Toplumsal Cinsiyetin Penceresinden: Empati ve Çözüm Arayışı
Kadınların toplumsal süreçlerde genellikle empati odaklı bir bakış açısı vardır; bir kararın hukuki boyutunun ötesinde, insan hayatına dokunan yönünü görmeye çalışırlar. Kanun hükmünde kararnameler de böyle bir alan. Özellikle OHAL dönemlerinde çıkarılan KHK’lar, binlerce kişinin hayatında derin yaralar açtı: işinden olanlar, statüsünü kaybedenler, hak arama mücadelesi verenler… Bu kararların bitişi sadece “yürürlükten kalktı” demek değildir; toplumsal iyileşmenin de başlaması anlamına gelir.
Öte yandan erkeklerin daha analitik ve çözüm odaklı yaklaşımıyla soruya bakarsak mesele farklı bir çerçeve kazanır. “Ne zaman biter?” sorusu teknik olarak “KHK, yürürlükten kaldırıldığında veya kanunlaştığında biter” şeklinde yanıtlanabilir. Ancak işte tam bu noktada analitik aklın da empatiyle birleşmesi gerekir. Çünkü bir KHK’nın kağıt üzerindeki ömrüyle toplum üzerindeki etkisinin süresi birbirinden çok farklı olabilir.
KHK’nın Hukuki Ömrü: Bitmek Ne Demek?
Kanun hükmünde kararnameler, anayasal olarak olağanüstü hal dönemlerinde çıkarılır ve yürürlüğe girdikleri anda yasa gücüne sahiptir. Ancak bu “sonsuz” bir yetki değildir. Anayasa’ya göre KHK’lar ya:
- TBMM tarafından onaylanır ve kanunlaşır, böylece yürürlükte kalmaya devam eder,
- Ya da TBMM tarafından reddedilir ve yürürlükten kalkar.
Olağanüstü hal sona erdiğinde ise yeni KHK çıkarılamaz. Fakat daha önce çıkarılan ve Meclis tarafından onaylanan kararnameler kanun olarak yürürlükte kalabilir. Yani KHK’nın “bitmesi” sadece çıkarıldığı dönemin sonuyla değil, Meclis’in iradesiyle ilgilidir. Bazıları çoktan yürürlükten kalktı, bazıları ise hâlâ hayatımızda kanun olarak varlığını sürdürüyor.
Sosyal Adalet Perspektifi: Bitişin Gerçek Anlamı
Ancak asıl mesele, bu kararnamelerin toplumsal etkisinin ne zaman biteceği sorusudur. Çünkü bir düzenleme yürürlükten kalksa da sonuçları yıllarca sürebilir. İşinden edilen bir akademisyenin kariyeri, kamudan çıkarılan bir memurun itibarı, kapatılan kurumların yeniden açılma mücadeleleri… Bunların hepsi, teknik anlamda bitmiş bir kararın hâlâ yaşayan gölgeleridir.
Burada sosyal adalet devreye girer. Gerçek adalet, sadece bir kararın iptaliyle değil, o kararın yol açtığı adaletsizliklerin telafisiyle sağlanır. Bu nedenle “KHK ne zaman biter?” sorusunun toplumsal yanıtı şudur: Ancak mağdurlar haklarına yeniden kavuştuğunda, toplum bu sürecin yaralarını sardığında gerçekten biter.
Çeşitlilik ve Demokratik Bellek: Unutmamak da Bir Sorumluluktur
Toplumsal çeşitlilik içinde her kesim bu süreçten farklı etkilendi. Bazıları hukuki düzenlemelerle hayatına devam ederken, bazıları geri dönüşü olmayan yollara savruldu. Bu yüzden bir toplum olarak görevimiz sadece “bitti mi?” sorusuna teknik bir yanıt aramak değil, bu kararların yarattığı sonuçları anlamak ve gelecekte aynı hataların tekrarlanmaması için hafızamızı diri tutmaktır.
Unutmayalım: Bir KHK’nın yürürlüğü sona erse bile onun öğrettikleri, toplumsal belleğimizde yaşamaya devam eder. Bu da demokratik olgunluğun bir parçasıdır.
Sonuç: Bitmek mi, Dönüşmek mi?
KHK’lar belki anayasal olarak sona erer, belki TBMM tarafından kanunlaştırılır, belki de tarih sahnesinden çekilir. Ancak onların gerçek anlamda “bitmesi” sadece bir hukuk meselesi değildir. Toplumun tüm kesimlerinin eşit, adil ve özgür bir geleceğe kavuştuğu anda biter. O güne kadar, bu konu bitmiş sayılmaz—yalnızca şekil değiştirmiştir.
Peki siz ne düşünüyorsunuz? Bir hukuki düzenleme sadece yürürlükten kalktığında mı biter, yoksa toplumsal etkileri ortadan kalktığında mı? Yorumlarda buluşalım; birlikte düşünelim, birlikte tartışalım.